ლათინური ენა/გრამატიკა/მომავალი და წარსული

ლათინურ ენაში მომავალი დრო იწარმოება ზმნის ფუძის შემდეგ ნაწილაკი bi-ს დამატებით, შემდეგ კი ემატება უღლების ნაწილაკი, ანუ: ზმნის ფუძე+bi+უღლება. წარსულ დროში კი ნაწილაკი bi-s ნაცვლად ემატება ba+უღმება.

პირველი უღლების ზმნის მაგალითად laudo ავიღოთ:

მომავალი მხოლობითი მრავლობითი lauda-bo lauda-bi-mus lauda-bi-s lauda-bi-tis lauda-bi-t lauda-bu-nt

როგორც ვხედავთ მხოლობითი რიცხვის პირველ პირში bi იცვლება bo-თი, ხოლო მრავლობითი რიცხვის მესამე პირში bi-ს მაქგივრათ გვაქვს bu. წარსულში ასეთი გამონაკლისები არ გვაქვს.

წარსული მხოლობითი მრავლობითი lauda-ba-m lauda-ba-mus lauda-ba-s lauda-ba-tis lauda-ba-t lauda-ba-nt

მეორე უღლების ზმნებიც ანალოგიურად ქმნიან წარსულს და მომავალს. მაგალითისთვის დანვიხილავთ ზმნას moneo:

მომავალი მხოლობითი მრავლობითი mone-bo mone-bi-mus mone-bi-s mone-bi-tis mone-bi-t mone-bu-nt

და შესაბამისად წარსულიც:

წარსული მხოლობითი მრავლობითი mone-bam mone-ba-mus mone-ba-s mone-ba-tis mone-ba-t mone-ba-nt

მესამე უღლების ზმნები კი მომავალს -bi, -bo, -bu სუფიქსების გარეშე აწარმოებენ. მომავალში ფუძისეული მოკლე -e იცვლება გრძელი -e-თი პირველი პირის გარდა.

მომავალი მხოლობითი მრავლობითი ag-am ag-emus ag-es ag-etis ag-et ag-ent

წარსული იწარმოება ისევე როგორც პირველი ორი უღლებისთვის, ოღონს მოკლე ფუძისეული -e გარდაიქმნება გრძელ -e-თ.

წარსული მხოლობითი მრავლობითი ag-egam ag-ebamus ag-ebas ag-ebatis ag-ebat ag-ebant

მესამე უღლების -io-თი დასრულებული ზმნები წარსულს და მომავალს შემდეგი სქემით აწარმოებენ:

მომავალი მხოლობითი მრავლობითი capi-am capi-emus capi-es capi-etis capi-et capi-ent

წარსული მხოლობითი მრავლობითი capi-ebam capi-ebamus capi-ebas capi-etis capi-ebat capi-ebant

როგორც ვხედავთ წარსულში ba მარცვლის წინ ემატება e. ყურადღება მიააქციეთ ამას.