გერმანული გრამატიკა/ზმნის უღლება

უღლების ტიპები

ძირითადი ფორმის წარმოების მიხედვით განასხვავებენ უღლების ოთხ ტიპს:

1. სუსტი უღლება (die schwache Konjugation)
2. ძლიერი უღლება (die starke Konjugation)
3. შერეული უღლება (die gemischte Konjugation)
4. წესგარეშე უღლება (die unregelmüßige Konjugation)

სუსტი უღლების ზმნები

Präteritum-ს აწარმოებენ -te ან -ete სუფიქსით, Partizip II-ს კი ge- პრეფიქსითა და -t ან -et სუფიქსით. მაგალითად:

fragen, fragte, gefragt

antworten, antvortete, geantwortet

შენიშვნა: Präteritum-ში -ete სუფიქსისა და Partizip II-ში -et სუფიქსს იღებენ ზმნები რომელთა ფუძეც ბოლოვდება d, t, ch, ffn, dn, gn, dm, tm-ზე. მაგალითად:

arbeiten, arbeitete, gearbeitet

baden, badete, gebadet

ძლიერი უღლების ზმნები

ძლიერი უღლების ზმნები Präteritum-ში იცვლიან ფუძის ხმოვანს და სუფიქსს არ იმატებენ. Partizip II-ს კი აწარმოებენ ge- პრეფიქსითა და -en სუფიქსით, ამასთან მათი ნაწილი იცვლის ფუძის ხმოვანსაც. მაგალითად:

kommen, kam, gekommen

schreiben, schrieb, geschrieben

შერეული უღლების ზმნები

შერეული უღლების ზმნები, ძლიერი ზმნების მსგავსად, იცვლიან ფუძისეულ ხმოვანს და ამავე დროს სუსტი ზმნების აფიქსებს ირთავენ.

e - a - a

kennen, kannte, gekannt

nennen, nannte, genant

rennen, rannte, gerannt

brenen, brannte, gebrannt

denken, dachte, gedacht

bringen, brachte, gebracht

senden, sandte, gesandt

wenden, wantde, gewandt

შენიშვნა: ბოლო ორ ზმნას პარალელურად აქვთ აგრეთვე სუსტი ფორმებიც: senden, sendete, gesendet, wanden, wandete, dewandet.

წესგარეშე უღლების ზმნები

წესგარეშე უღლების ზმნები Präteritum-სა და Partizip II-ში მთლიანად ან ნაწილობრივ იცვლიან ფუძეს.

sein, war, gewesen

haben, hatte, gehabt

werden, wurde, geworden

gehen, ging, gegangen

stehen, stand, gestanden

tun, tat, getan

ზმნის უღლება Präsens-ში

Präsens-ის საწარმოებლად ზმნის ფუძეს ემატება შემდეგი პირის ნიშნები:

S.	Pl.
-e	-en
-st	-t
-t	-en

მაგალითად:

fragen ich frage wir fragen du fragst ihr fragt er fragt sie fragen

შენიშვნა: თუ ზმნის ფუძე ბოლოვდება n, m, d, t, chn-ზე მაშინ ზმნის ფუძესა და პირის ნიშნის შორის კეთილხმოვანებისთვის ემატება -e-. მაგალითად:

arbeiten ich atbeite wir arbeiten du arbeitest ihr aebeitet er arbeitet sie arbeiten

ანალოგიურად იუღლებიან შემდეგი ზმნები:

antworten

baden

zeichnen

rechnen

widmen

öffnen

begegnen

შენიშვნა: თუ მნის ფუძე ბოლოვდება ß, s, z, x-ზე, მხ. რიცხვის II პირში ამოვარდება s და II და III პირები ერთმანეთს დაემთხვევა. მაგალითად:

begrüßen ich begrüße wir begrüßen du begrüßt ihr begrüßt er begrüßt sie begrüßen

ანალოგიურად იუღლებიან:

reisen, -te, ge-t

setzen, -te, ge-t

sitzen, saß, gesessen

boxen, -te, ge-t

heißen, hieß, geheißen

putzen, -te, ge-t

tanzen, -te, ge-t

შენიშვნა: -el ფუძიან ზმნებში მხ. რიცხვის I პირში e ამოვარდება.

sammeln ich sammle wir sammeln du sammelst ihr sammelt er sammelt sie sammeln

ანალოგიურად იუღლებიან: lächeln, bügeln

-er სუფიქსიან ზმნებს შეიძლება ჰქონდეთ როგორც სრული, ისე შემოკლებული ფორმაც.

შენიშვნა: a ფუძიანი ძლიერი ზმნები (აგრეთვე laufen) I და II პირში უმლაურს ირთავენ.

fahren ich fahre wir fahren du fährst ihr fahrt er fährt sie fahren

ანალოგიურად იუღლებიან:

backen, buk, gebacken

braten, briet, gebraten

blasen, blies, geblasen

fallen, fiel, gefallen

fangen, fing, gefangen

graben, grub, gegraben

halten, hielt, gehalten

lassen, ließ, gelassen

verlassen, verließ, verlassen

laden, lud, geladen

einladen, lud ein, eingeladen

raten, riet, geraten

schlafen, schlief, geschlafen

schlagen, schlug, geschlagen

tragen, trug, getragen

waschen, wusch, gewaschen

wachsen, wuchs, gewachsen

laufen, lief, gelaufen

saufen, soff, gesoffen

fahren, fuhr, gefahren

braten ich brate wir braten du brätst ihr bratet er brät sie braten

რადგან ამ ზმნაში ერთი ცვლილება უკვე ხდება, კერძოდ ხმოვანი იღებს უმლაუტს, მხ. რ. II და III პირში კეთილხმოვანებისთვის -e აღარ ემატება.

lassen ich lasse wir lassen du läßt ihr laßt er läßt sie lassen

შენიშვნა: ფუძისეული ხმოვანის უმლაუტს არ იღებს ძლიერი ზმნა schaffen, schuf, geschaffen. უმლაუტს იღებს ასევე ძლიერი ზმნა stoßen, stieß, gestoßen.

stoßen ich stoße wir stoßen du stößt ihr stoßt er stößt sie stoßen

შენიშვნა: e ფუძიანი ძლიერი ზმნები (werden) მხ. რ. II და III პირში -e-ს იცვლიან -i-თ ან -ie-თი.

sprechen ich spreche wir sprechen du sprichst ihr sprecht er spicht sie sprechen

ანალოგიურად იუღლებიან:

geben, gab, gegeben

befehlen, befahl, befohlen

empfehlen, empfahl, empfehlen

stehlen, stahl, gestohlen

bergen, barg, geborgen

brechen, brach, gebrachen

stechen, stach, gestochen

essen, aß, gegessen

fressen, fraß, gefressen

messen, muß, gemussen

vergessen, vergaß, fergessen

nehmen, nahm, genommen

helfen, half, geholfen

lesen, las, gelesen

sehen, sah, gesehen

werfen, warf, geworfen

treten, trat, getreten

treffen, traf, getroffen

sterben, starb, gesterben

verderben, verdarb, verdorben

gelfen, galf, gegolfen

erschrecken, erschrack, erschrocken

geschehen, geschah, geschehen

flechten, flocht, geflochten

melken, molk, gemolken

schmelzen, schmolz, geschmolzen

schwellen, schwoll, geschwollen

sprechen, sprach, gesprochen

erlöschen, erlosch, erloschen

gebären, gebar, geboren

ie გვაქვს შემდეგ ზმნებში:

befehlen

empfehlen

stehlen

lesen

sehen

geschen

შენიშვნა: ფუძის ხმოვანს არ იცვლიან ძლიერი უღლების ზმნები:

weben, wob, gewoben

heben, hob, gehoben

genesen, genas, genesen

და წესგარეშე უღლების ზმნები:

gehen, ging, gegangen

stehen, stand, gestanden